Tiroid bezi nedir? Görevleri nelerdir?

Tiroid bezi, boynun alt yarısında, nefes borusunun önünde bulunan bir iç salgı bezidir. Vücudumuzda metabolizma adı verilen yapım ve yıkım hızımızın ana kontrol öğesi olan tiroid hormonlarını üretir, depolar, salgılar. Bu hormonlar tüm vücut doku ve organlarının doğru çalışması için şarttır.

Tiroid bezi fonksiyon bozukluğunun tanısı nasıl konur?

Tiroid bezinin iyi çalışmaması sonucu ortay çıkan belirti ve bulgular bir çok hastalıkta görülenlerle karıştırıldığı için tiroid sorunlarına tanı konamayabilir ve bu kişiler uzun süre durumlarının farkında olmadan yaşayabilirler. Tiroid fonksiyon bozukluğu, kandaki tiroid uyarıcı hormon (TSH) ve tiroid hormonlarının (serbest T3 ve serbest T4) düzeyinin doktorunuz tarafından ölçüldüğü basit bir kan testiyle doğrulanabilir.

İyot çok mu önemli bir maddedir?

İyot, tiroid hormonlarının üretiminde anahtar bileşendir. Tiroid hormonları, vücudun enerjiyi en uygun şekilde kullanmasına, gerekli ısıda kalmasına ve beynin, kalbin, kasların ve diğer organların gerektiği gibi çalışmasının yanı sıra, anne karnındaki veya yeni doğan bebeğin ve çocuğun gelişiminde de temel bir unsurdur. Vücudumuz iyot üretemediğinden, sağlıklı bir beslenme veya destek ürünlerle düzenli olarak alınmalıdır.

İyot eksikliğine sık mı rastlanır?

Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) bir raporuna göre, iyot eksikliği birçok ülkede görülmektedir. Ülkemizde de iyot eksikliği ciddi bir halk sağlığı problemi olup başlayan sofra tuzlarının zorunlu iyotlanması ve iyotlu tuz tüketimi ile sorunun önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Ancak ülkemiz halen iyodu sınırda yeterli ülkeler arasında sayılabilir.

İyot ihtiyacınızı nasıl karşılayabilirsiniz?

İyotlu rafine sofra tuzu en ucuz ve kolay ulaşılabilen iyot kaynağıdır. Ayrıca deniz ürünleri, peynir, inek sütü, yumurta, dondurma, yoğurt diğer doğal kaynaklardır. Eğer istenirse iyot içeren multivitaminler de kullanılabilir.

İyot eksikliğinin sonuçları nelerdir?

İyot eksikliğinin sonucu guatr olarak bilinen tiroid bezinin büyümesi meydana gelebilir. Bu da tiroid bezinin az çalışması ile sonuçlanan duruma, yani hipotiroidi’ye neden olabilir.

Hipotiroidi’nin başlıca belirti ve bulguları nelerdir?

Tiroid bezinin az çalışması anlamına gelen hipotiroidi’nin belirtileri arasında yorgunluk/uyku hali, soğuğa tahammülsüzlük, uygun bir diyete ve egzersize rağmen kilo alımı veya kilo vermede artan zorluk, kabızlık, zayıf ve kırılgan saçlar ve tırnaklar ve/veya kuru cilt, depresyon, adet düzensizliği veya gebe kalmada yaşanan sorunlar, düşükler yer almaktadır. Kişinin yaşam kalitesi bozulabilir. Bu durum tedavi edilmezse kalp yetmezliği, depresyon, koma gibi daha ciddi durumlara ilerleyebilir ve hatta ölüme neden olabilir.

Hipotiroidi açısından kimler risk altında?

Tiroid fonksiyon bozukluğu tüm dünyada, sebebi tam olarak anlaşılamasa da özellikle kadınlarda çok yaygındır. Hipotiroidi (tiroid bezinin yetersiz çalışması) ve hipertiroidi (tiroid bezinin fazla çalışması) anlamına gelir. Cinsiyetinizden bağımsız olarak, aşağıdaki durumlarda sizde artmış tiroid fonksiyon bozukluğu riski söz konusudur:

Ailenizde tiroid sorunları varsa

Tip 1 diyabet gibi bir otoimmün hastalığınız varsa

60 yaş üstündeyseniz

Kişisel öykünüzde tiroid hastalığı varsa veya tiroid ameliyatı geçirdiyseniz

Down veya Turner sendromu gibi genetik bozukluk mevcut ise

Kişisel öykünüzde lityum kullanımı mevcut ise

İlaçlarla aşırı miktarda iyot almışsanız

Boyun bölgenize ışınlama (radyoterapi) yapılmışsa.

Hipotiroidi nasıl tedavi edilir?

Hipotiroidi’de tedavinin amacı, eksik olan tiroid hormonlarını yerine koymaktır. Günlük olarak uygun dozda alınan bir ilaç hastaların sorunsuz bir yaşam sürmelerine olanak verir. Hipotiroidi tanısı konduysa, tedavinin uzun soluklu olabileceği ve belirtileriniz kontrol altında olsa bile ilacın düzenli ve hekiminizin önerdiği dozlarda alınması gerektiğini akılda tutmanız önemlidir.

Hipotiroidi tedavisinde dikkat edilecek noktalar nelerdir?

Tiroid hormon ilaçları tercihen sabah aç karnına bir miktar su ile alınmalı ve beraberinde herhangi bir ilaç kullanılmamalı ve ilaç alındıktan sonra en az 30 dakika yemek yenmemelidir. Çay, kahve, süt vb. gibi içecekler, mide ilaçları, demir içeren ürünler ve bazı ilaçlar ilacın emilimi bozabileceğinden, arzu edilen hormon düzeylerinin sağlanmasında sorunlar yaşanabilir. Elde edilen laboratuvar ölçüm sonuçlarına göre tedavi dozu hekim tarafından ayarlanabilir. Ek olarak belli aralıklarda yapılan TSH ölçümü ile doz yeterliliği değerlendirilmelidir. Durumunuzda herhangi bir değişiklik olursa ve tedaviye yeni başlarken doktorunuzla daha sık görüşmeniz önerilir.

Hipertiroidi’nin başlıca belirti ve bulguları nelerdir?

Tiroid bezinin az çalışması anlamına gelen hipotiroidi’nin belirtileri arasında çarpıntı, yüksek kalp atış hızı (dakikada 90-100'den fazla vurum), sinirlilik ve/veya çabuk öfkelenme, beslenme değişikliği olmaksızın veya fazla yemeye rağmen kilo kaybı, özellikle kolların üst kısmında ve kalçalarda, bacaklarda kas güçsüzlüğü, terlemede artış, sık ama yumuşak dışkılama, ellerde titreme, ince, kırılgan saçlar, yumuşak, ince ve nemli cilt yer alabilmektedir.

Hipertiroidi açısından kimler risk altında?

Hipertiroidi semptomlarının tedavisiz bırakılmaması önemlidir çünkü ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Tedavi edilmeyen hastalık, kalp ritm bozukluğu (kalpteki kasların düzensiz hızda kasılması), kan basıncında artış, inme veya kalp yetmezliğine yol açabilir. Ailelerinde hipertiroidi olan kişiler, kadınlar, yakın zamanda gebe olan, yeni doğurmuş kadınlar (ilk 6 ay-1 sene), otoimmün hastalıkları (tip 1 diyabet, vitiligo gibi) olan kişiler, sigara kullanan kişiler, aşırı tiroid hormonu alımı olan kişiler, aşırı iyot alımı olan kişiler (iyotlu kalp ritim bozukluğu için alınan ilaçlar, damardan madde vererek çekilen filmler), tiroid hormonlarıyla etkileşen iyot içerikli ilaçlar alan hastalar.

Hipertiroidi nasıl tedavi edilir?

Doktorunuz hipertiroidinin türü, yaşınız, sağlık durumunuz ve tiroidinizin ne kadar fazla çalıştığına göre sizin için en uygun tedavi seçeneğini belirleyecektir.

Antitiroid ilaçlar, tiroid bezinin tiroid hormonları üretmesini önler. Alternatif olarak, radyoaktif iyot kullanılarak veya cerrahi yöntemle tiroid bezinin bir kısmı veya tümü alınarak tiroid dokusu tahrip edilebilir. Bu durumlarda ortaya çıkacak olan hipotiroidi daha sonra uygun bir ilaç ile ömür boyu tedavi edilir.

Beta bloker ilaçlar tiroid hormonlarının yüksek olduğu bütün durumlarda, yardımcı olarak kullanılabilirler, kalp atım hızını düşürüp, semptomları azaltırlar. Bazı tiroiditler sadece bunları kullanarak ve bekleyerek aylar içinde kendi kendine düzelecektir.

Guatr nedir?

Guatr, tiroid bezi iyot yetersizliğini ve buna bağlı düşük ve/veya başarısız tiroid hormonu üretimini telafi etmeye çalıştığında oluşur. Bu süreçte tiroid bezinin normal boyutu artarak yavaş yavaş büyür, zamanla içinde nodüller (bezeler) oluşur. Tiroid bezi aşırı büyüyen bir kişi yutma ve solunum sorunları yaşayabilir.

Tiroid Nodülü nedir?

Tiroid nodülleri, tiroid bezinde meydana gelen, etrafından kıvam olarak farklı, yuvarlak oval oluşumlardır (bezeler). Bazı kişilerde bir nodül gelişebilirken bazılarında birçok nodül gelişebilir. Tiroid nodülleri nispeten yaygındır; tüm insanların yarısında 60 yaşına kadar en az bir nodül oluşur. Guatr oluşumunda olduğu gibi, tiroid nodüllerinin oluşumu da beslenmedeki yetersiz iyottan kaynaklanabilir

Guatr ve nodüller nasıl tedavi edilir?

Çoğu zaman guatr ve nodül tedavi gerektirmez. Tür ve boyutlarına bağlı olarak, gelişimleri sadece düzenli olarak gözlenebilir. Doğal takipte nodüllerin çoğu daha fazla büyümezler. Tedavi gerekiyorsa, ilaç, radyoaktif iyot ve cerrahi seçeneklerinden bir tercih edilir. Tedavi seçimi, her hastanın tanısına dayalıdır. Tedavinin esas amacı, kötü huylu, hacmi ile etraf oluşumlara bası yapan veya fazla çalışarak fonksiyonu ile hipertiroidiye neden olan bezin ve/veya nodüllerin tedavisidir.

Referanslar

1. Everyday Health. Are you at risk for thyroid disease? http://www.everydayhealth.com/thyroid-conditions/evaluating-your-thyroid-disease-risk.aspx . Son erişim tarihi: Mayıs 2019
2. EndocrineWeb. Hypothyroidism: too little thyroid hormone. https://www.endocrineweb.com/conditions/thyroid/hypothyroidism-too-little-thyroid-hormone . Son erişim tarihi: Mayıs 2019
3. American Thyroid Association. Hypothyroidism. http://www.thyroid.org/wp-content/uploads/patients/brochures/Hypo_brochure.pdf . Son erişim tarihi: Mayıs 2019
4. British Thyroid Foundation. Psychological symptoms and thyroid disorders. http://www.btf-thyroid.org/information/leaflets/37-psychological-symptoms-guide Son erişim tarihi: Mayıs 2019
5. Poppe K, Velkeniers B, Glinoer D. The role of thyroid autoimmunity in fertility and pregnancy. Nat Clin Pract Endocrinol Metab 2008; 4: 394-405.
6. American Thyroid Association. Hypothyroidism.http://www.thyroid.org/wp-content/uploads/patients/brochures/Hypothyroidism_web_booklet.pdf . Son erişim tarihi: Mayıs 2019
7. TEMD Tiroid Hastalıkları Tanı ve Tedavi Kılavuzu, 2018.
8. Erdoğan G, Erdogan MF, Emral R, Baştemir M, Sav H, Haznedaroğlu D, Ustündağ M, Köse R, Kamel N, Genç Y Iodine status and goiter prevalence in Turkey before mandatory iodization.. J Endocrinol Invest. 2002 Mar;25(3):224-8.
9. Erdoğan MF, Demir O, Emral R, Kamel AN, Erdoğan G.More than a decade of iodine prophylaxis is needed to eradicate goiter among school age children in a moderately iodine-deficient region. Thyroid. 2009 Mar;19(3):265-8. doi:10.1089/thy.2008.0253
10. Erdoğan MF, Ağbaht K, Altunsu T, Ozbaş S, Yücesan F, Tezel B, Sargin C, Ilbeğ I, Artik N, Köse R, Erdoğan G.Current iodine status in Turkey. J Endocrinol Invest. 2009 Jul;32(7):617-22. doi: 10.3275/6379. Epub 2009 Jun 24.
11. American Thyroid Association. Hyperthyroidism. 2014. http://www.thyroid.org/wp-content/uploads/patients/brochures/atahyperthyroidism-brochure.pdf Son erişim tarihi: Mayıs 2019
12. EndocrineWeb. Hyperthyroidism symptoms. https://www.endocrineweb.com/conditions/hyperthyroidism/hyperthyroidismsymptoms Son erişim tarihi: Mayıs 2019
13. American Thyroid Association. Clinical thyroidology for the public: hyperthyroidism. http://www.thyroid.org/wpcontent/uploads/publications/ctfp/volume7/issue8/ct_public_v78_5_6.pdf . Son erişim tarihi: Mayıs 2019
14. British Thyroid Foundation. Thyroid disorders and osteoporosis. http://www.btf-thyroid.org/information/leaflets/30-thyroid-disorders- and-osteoporosis-guide Son erişim tarihi: Mayıs 2019
15. American Thyroid Association. Goiter. 2016 http://www.thyroid.org/wp-content/uploads/patients/brochures/Goiter_brochure.pdf Son erişim tarihi: Mayıs 2019
16. EndocrineWeb. Thyroid nodules: prevalence, symptoms, causes, diagnosis, and treatments. https://www.endocrineweb.com/conditions/thyroid-nodules/thyroid-nodules-prevalence-symptoms-causes-diagnosis-treatments Son erişim tarihi: Mayıs 2019
17. EndocrineWeb. Goiters: abnormally large thyroid glands. https://www.endocrineweb.com/conditions/goiters/goiters-abnormally-large-thyroid-glands Son erişim tarihi: Mayıs 2019